New York City is vandaag misschien wel de ‘hoofdstad van de wereld’, maar lang geleden begon de stad als een Nederlandse handelspost genaamd Nieuw-Amsterdam. Welke sporen van Nederlandse invloed zijn nu nog terug te zien in New York? We nemen je mee naar de tijd waarin New York nog Nieuw-Amsterdam heette.

Nieuw-Amsterdam: New York van Nederlandse kolonie tot wereldstad

Het begin: Henry Hudson en het eiland ‘Mannahattes’

Lastig voor te stellen voor de moderne reiziger, maar ooit was Manhattan een groen en bebost eiland waar slechts enkele indianen leefden. In het jaar 1609 voer de Britse zeevaarder Henry Hudson in dienst van de Amsterdamse kamer van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) het gebied rond het huidige New York in, op zoek naar een nieuwe route richting Azië. Hij voer over de rivier die later naar hem vernoemd zou worden tot de huidige stad Albany. De tocht van Hudson leidde in de jaren hierna tot nieuwe handelsmissies van Nederlanders, zonder dat er al echt grote nederzettingen werden gevestigd. Dat veranderde pas in 1624, toen het schip de Nieuw-Amsterdam, eigendom van de West-Indische Compagnie (WIC, die eigenlijk over alle activiteiten in het westen ging, het huidige Noord-, Midden- en Zuid-Amerika en de Caraïben) het gebied kwam binnenvaren.

De Nieuw-Amsterdam had naast de bemanning een gezin of dertig aan boord. Mannen en vrouwen die als enige doel hadden een nieuw bestaan op te bouwen. Hoewel de mensen aan boord uit de Verenigde Zeven Provinciën kwamen, zoals Nederland destijds heette, kwamen ze uit heel Europa: veel Walen en Vlamingen, het huidige zuiden van België, een aantal Zwitsers, Italianen etc. Op Noten Eylandt, vandaag de dag Governor Island in de baai van New York City, gingen de meesten van boord, een aantal voer door richting Albany en stichtte daar en onderweg er naartoe ook enkele nederzettingen.

Plannen voor het maken van een fort dat de monding van de rivier de Hudson (en de noordelijker gelegen nederzettingen zoals Albany) zou beschermen, leidde ertoe dat uiteindelijk in 1626 Fort Amsterdam werd gesticht, op de locatie waar vandaag de dag ongeveer het US Custom House staat, net naast Battery Park.

De groei: uitbreiding van Nieuw-Amsterdam

De omgeving rond het fort groeide geleidelijk aan uit tot een stad: Nieuw-Amsterdam. Er kwamen nieuwe inwoners bij die de oversteek naar de kolonie waagden en ook reizigers en handelaren uit gebieden die niet onder Nederlandse controle stonden kwamen naar de stad. Zo ontstond een mix van vele culturen, iets wat volgens schrijver Russell Shorto het begin was van de tolerantie en diversiteit die New York vandaag de dag nog kenmerkt. Italianen, Walen, Duitsers, Nederlanders, Britten, indianen; men leefde er in relatieve rust met elkaar samen. Nieuw-Amsterdam werd een belangrijke schakel in het handelsketen van de WIC, die via de Caraïben en Brazilië via West-Afrika terug naar Europa liep.

Met Peter Stuyvesant kreeg Nieuw-Nederland (dat bestond uit Nieuw-Amsterdam en de andere forten/nederzettingen in de buurt zoals Fort Oranje, op de plek waar nu Albany ligt) in 1645 zijn beruchtste leider. Stuyvesant was eerder werkzaam geweest voor de WIC in het Caribisch gebied en had daar bij een slag om Sint-Maarten een been verloren. Hij stond bekend als een kille en strenge man en kwam als directeur-generaal al snel in conflict met de bewoners van Nieuw-Amsterdam. Zij eisten meer inspraak in het beleid van de kolonie, Stuyvesant achtte dat namens de WIC niet zo verstandig. De tegenstelling bleef tot het einde van de kolonie bestaan, zonder dat die echt tot gewelddadige conflicten leidde.

De val: het einde van de kolonie

Stuyvesant was nog steeds directeur-generaal van de kolonie toen de Britten hun invloed in Noord-Amerika verder wilden uitbreiden. Rond Boston waren al grote gebieden gekoloniseerd, maar Nieuw-Amsterdam was al jaren een doorn in het Britse oog. De druk op Nederland nam toe en in 1664 barstte de bom. Een Britse vloot kwam de baai van Manhattan binnen en, zonder overigens een schot te lossen, eiste de overgave van de kolonie Nieuw-Nederland. Tegen dit machtsvertoon kon Stuyvesant weinig beginnen en Nieuw-Amsterdam kwam in Britse handen. Voortaan zou de stad New-York gaan heten.

‘Nieuw-Amsterdam was al jaren een doorn in het Britse oog’

De vijandige overname, in vredestijd, was één van de oorzaken van de Tweede Engelse Oorlog (1665-1667). Aan het einde hiervan werd de deal gesloten dat beide landen veroverde gebieden mochten houden, waardoor Nederland het in 1667 veroverde Suriname kreeg en New-York in Britse handen bleef. De Britten bleven geen vrienden en in 1673 was het weer prijs en heroverde Nederland korte tijd New-York tijdens de Derde Engelse Oorlog (1672-1674). Deze keer werd aan het eind van de oorlog besloten dat de stad toch weer terug naar Britse handen ging, waardoor voorgoed een eind kwam aan de Nederlandse kolonie. De invloed die Nieuw-Amsterdam had op het ontstaan van het huidige New-York bleef echter nog jarenlang voelbaar, tot op de dag van vandaag.

Nieuw-Amsterdam: wat is er nog van terug te vinden?

De Nederlandse invloed in New York en de Amerikaanse taal en cultuur zijn nog steeds tastbaar. Denk aan namen als Brooklyn (Breuckelen), Harlem (Haerlem), Wall Street (ooit de buitenste straat van Nieuw-Amsterdam waar een wal als verdedigingsmuur stond), Pearl Street (Parel Straat), Stuyvesant sigaretten, Long Island (Lange Eylandt) en vele anderen, die via een mix van Nederlandse en Britse invloeden verbasterd zijn. De Bowery, nu een bekende buurt, is afkomstig van het woord boerderij. Invloedrijke mensen in de kolonie zoals Stuyvesant hadden buiten de stad boerderijen en grondgebied, onder andere ter hoogte van de Bowery, bij het huidige East Village. De Bronx is dan weer niet vernoemd naar een Nederlander, wat vaak wordt gedacht. Die naam komt indirect van de Zweed Jonas Bronck, een immigrant in de Nederlandse kolonie, die land had nabij de huidige Bronx River.

‘Brooklyn, Harlem, Wall Street, Long Island, Bowery, allemaal namen die rechtstreeks terug leiden naar het Nederlandse verleden van New York’

Battery Park

Wie nu naar New York City gaat, ziet weinig meer terug van de oorspronkelijke kolonie. Zoek je goed, dan zijn er toch wel enkele plaatsen de moeite waard om te bezoeken. Natuurlijk het gebied rond Battery Park en straten als Pearl Street en Wall Street. Al zie je er niets meer van tussen alle wolkenkrabbers en het beton, hier loop je eigenlijk door de voormalige kolonie! Een enkele plaquette of standbeeld herinneren in dit gebied nog aan de stad van bijna vierhonderd jaar geleden, maar niet veel meer dan dat. Dat is ook in de rest van de stad het geval. Op Stuyvesant Square kun je een standbeeld van Peter Stuyvesant zien, met zijn kenmerkende houten been. In het Brooklyn Museum is een nagemaakte boerderij van nazaten van Nederlandse immigranten opgesteld op ware grootte.

Meer informatie? Tips!

Voor liefhebbers van het verleden van New York hebben we nog enkele tips:

• Lees het geweldige boek van historicus Russell Shorto: Nieuw-Amsterdam. De oorsprong van New York
• Een interessant boek over het ontstaan van New York is het boek New York van Jaqueline Goossens
• In de reisgids Hallo! New York vind je een onderdeel over Nieuw Amsterdam met locaties en hotspots
• De beste tip: verdiep je online of zelfs in de bibliotheek in het Nederlandse verleden van New York en bezoek plaatsen die jij zelf de moeite waard vindt!

Bekijk deze video waarin historicus Russell Shorto meer vertelt over de sporen van Nederland in Lower Manhattan.