Iedere vier jaar is het weer zover, de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Een proces dat wij niet kennen in Nederland en België. En het werkt ook net even wat anders. Hoe de Amerikaanse verkiezingen precies werken, leggen we uit in dit artikel.

Wanneer zijn de verkiezingen in Amerika?

Iedere vier jaar zijn er verkiezingen in Amerika. Dit gebeurt altijd op de dinsdag na de 1e maandag in november. Vanuit de vroege jaren was dit handig, de zondag was een rustdag en op de woensdag waren er vele boerenmarkten.

Hoewel de verkiezingen pas in november plaatsvinden, begint het verkiezingsjaar vaak al in januari of februari. In deze maanden starten de voorverkiezingen die ongeveer vijf maanden duren. Daarna zijn er de partij conventies en uiteindelijk pas op de dinsdag na de eerste maandag in november de landelijke verkiezingen.

Wat gaat er aan vooraf aan de Amerikaanse verkiezingen? Voorverkiezingen? Primary? Caucus?

Elke staat mag zelf weten hoe voorverkiezingen gehouden worden, het parlement van de staat beslist. Anders dan in Nederland, waar iedereen van 18 jaar en ouder stemgerechtigd is, dient een inwoner zich laten registreren als kiezer. Hij of zij kan eventueel een partij aangeven bij het registreren, maar dat hoeft niet.

Voorverkiezingen worden gehouden in een periode van vijf maanden, voorafgaand aan de nationale conventies. Het wordt gezien als een verrijking van het democratische proces omdat gedelegeerden per staat gekozen worden, hierdoor moeten er campagnes gedaan worden in de kleinere staten. Veel burgers krijgen de kans om kandidaten van dichtbij mee te maken.

Primary

Er zijn twee soorten voorverkiezingen, de staat mag zelf bepalen wat hij wil houden. Een primary lijkt het meest op gewone verkiezingen. Hier meldt een kiezer zich bij een stemlokaal en brengt in het geheim zijn stem uit.

Caucus

Een caucus is de tweede vorm van een voorverkiezing. Het lijkt enigszins op een discussieavond of ledenvergadering. De bijeenkomst wordt afgesloten met een stemming. Deelname kost redelijk wat tijd dan stemmen in een stemlokaal, waardoor de opkomsten lager zijn. Het stemmen kan overigens op verschillende manieren, denk aan een stuk papier in een bus, een hand opsteken of groeperen. Alle stemmen van een caucus worden bij elkaar opgeteld en zo wordt iemand aangewezen om hun staat te vertegenwoordigen bij de nationale conventie.

Iowa en New Hampshire

Twee staten die van belang zijn in het campagneseizoen zijn Iowa en New Hampshire. Hier starten namelijk de voorverkiezingen met een caucus in Iowa en een primary in New Hampshire. Sommige kandidaten beginnen al anderhalf jaar voor de eerste voorverkiezingen met ‘campagne’ voeren. De aanwezigheid van kandidaten in Iowa en New Hampshire in deze anderhalf jaar laat soms al zien wie er mee willen doen. Wie een goede start wil maken, moet één van de twee staten winnen. Het liefst allebei natuurlijk!

Hoewel beide staten niet representatief zijn voor Amerika, zijn deze voorverkiezingen van belang. Vooral voor de media is het ‘eindelijk’ weer zover, tijd om verkiezingscampagnes te verslaan na 4 jaar speculeren. De eerste schifting in het deelnemersveld vindt hier al plaats. Het geeft geen garantie op een overwinning, maar geeft wel aan of een campagne haalbaar is.

Super Tuesday

Om de politieke betekenis van Iowa en New Hampshire te beperken, proberen andere staten eerder de voorverkiezingen te houden. Vaak is de media-aandacht maar minimaal en wordt de positie van de twee staten niet aangetast.

In een poging om de macht te verminderen van de twee staten wordt Super Tuesday gehouden. Het verschilt per verkiezingsjaar welke staten daar aan meedoen, maar het idee is om op één dag een soort regionale primary te houden. Op deze dinsdag staat maar liefst 40% van het aantal gedelegeerden op het spel. Zo kan een staat als Texas met 27 miljoen inwoners meedoen aan Super Tuesday.

Het ligt aan de kandidaten hoe belangrijk Super Tuesday uiteindelijk is, door bijvoorbeeld meer tijd en geld in andere staten te investeren dan Iowa en New Hampshire. Een gevolg voor de kandidaten is het verdelen van de aandacht over veel staten en ook organisatie technisch al klaar zijn. Om meer kans te maken kan geprobeerd worden om steun te krijgen van een prominente inwoner. Zo kreeg Barack Obama Oprah Winfrey zo ver om hem te steunen.

Kiesmannen

Elke Amerikaanse staat heeft een aantal kiesmannen. Hoe meer inwoners, hoe meer kiesmannen. Een staat als Californië heeft bijvoorbeeld 54 kiesmannen, terwijl een staat als Alaska er maar 3 heeft.

In totaal zijn er 538 kiesmannen te verdelen. Om te winnen heeft een kandidaat meer dan 270 kiesmannen nodig. En hoewel je dus meer stemmen kunt hebben (popular vote), kan het zijn dat je de verkiezingen verliest. Het concept ‘The winner takes it all’, gaat niet op in Amerika. Een voorbeeld hiervan gebeurde tijdens de verkiezingen van 2016 toen Hillary Clinton drie miljoen stemmen meer had dan Donald Trump, maar hij meer kiesmannen had verzameld. Hetzelfde gebeurde in 2000 toen George W. Bush vicepresident Al Gore versloeg.

In sommige staten is al ruim van te voren bekend wie gaat winnen, de zogenoemde ‘safe states’. Daarnaast zijn er ‘swing states’ waarbij het een stuk lastiger is om de winnaar te voorspellen. De ene keer wint een Democratische kandidaat, de andere keer een Republikeinse.

Safe states

In veel staten is het resultaat al bekend. Denk bijvoorbeeld aan Californië of New York die al jaren democratisch stemmen. Missouri en Louisiana daarentegen zijn overwegend Republikeins. Kandidaten gaan naar alle waarschijnlijkheid weinig campagne voeren in deze staten.

Swing states

Er zijn ongeveer twaalf staten waar de uitslag pas op de verkiezingsdag zelf (of de dagen erna) bekend is, de ‘swing states’. De ene keer wint er een Republikeinse kandidaat, de andere keer gaat een Democraat er met de winst vandoor. De swing states maken juist het verschil in wie de verkiezingen wint. Voorbeelden van staten die ‘swing states’ zijn; Colorado, Florida en Nevada. Jarenlang gold voor Ohio de slogan: as Ohio goes, so goes the nation, al ging die uitspraak vier jaar geleden na decennia niet op. Dit jaar zijn de ogen ook en vooral gericht op Pennsylvania, Michigan en Wisconsin. Deze zogenoemde blue wall, jarenlang een zekerheidje voor de Democraten, lag aan diggelen toen Donald Trump ze in 2016 won. In 2020 won Joe Biden deze staten terug.

Conventies

In de zomer, vaak in augustus, zijn de partijconventies. De kandidaten van beide partijen zijn dan al lang en breed bekend, maar tijdens de conventies scharen de kiesmannen zich formeel achter de kandidaat en geven de kandidaten een belangrijke toespraak als opmaat naar de campagne. De laatste keer dat een kandidaat tijdens een conventie niet genoeg kiesmannen had, was in 1984. Democratisch kandidaat Walter Mondale kwam veertig kiesmannen tekort, maar was wel de duidelijke frontrunner. Hij kreeg uiteindelijk ook de steun van de zogenoemde supergedelegeerden. De conventies zijn altijd in verschillende steden. Dit jaar is de Republikeinse conventie in Milwaukee, Wisconsin (15 tot en met 18 juli) en die van de Democraten in Chicago (19 tot en met 22 augustus).

Verkiezingen in Amerika – de verkiezingsdag

Op de dinsdag na de eerste maandag in november gaan de stemgerechtigde Amerikanen naar de stembus. Door het tijdsverschil kan het even duren voordat de uitslag bekend is. Als alle stemmen zijn geteld, is er nieuwe president bekend voor de komende vier jaar. Daarna moet ook de zittende president weer campagne voeren voor een tweede termijn en begint het circus weer van voor af aan. Wint hij nog een keer? Dan mag jij nog vier jaar aan de macht. Door een grondwetswijziging in 1951 mag een president acht jaar regeren.

Inauguratie

De winnende kandidaat moet nog even wachten, voordat hij als president aan de slag kan. Het inauguratieproces vindt plaats op 20 januari (met uitzondering van de keren dat 20 januari een zondag is). Hier vindt om exact 12.00 uur lokale tijd in Washington DC de eedaflegging plaats en mag de kandidaat zich de nieuwe president van Amerika noemen voor de komende vier jaar.