Het was een zonnige maandag en Evan Kuz had zin in de dag. Hij was voor het eerst in Manhattan en was opgewonden, zoals iedere toerist die de wereldstad voor het eerst bezoekt. De Canadees verbleef bij vrienden, maar die dag trok hij er in zijn eentje op uit. Vroeg in de middag besloot hij de ferry te nemen naar het Vrijheidsbeeld en het immigratiemuseum op Ellis Island. Het was tien september 2001. Diezelfde avond zou hij nog op de Twin Towers staan, als één van de laatste toeristen.

Alle beelden zijn eigendom van Evan Kuz.

Op de Twin Towers: maandagavond 10/11

We spraken met Evan Kuz, rechts op een recente foto. Hieronder doet hij eerst zijn ingrijpende verhaal. Eronder geeft hij antwoord op enkele vragen.

“Die middag, 10 september 2001, verkende ik in mijn eentje het zuidelijke deel van Manhattan. Ik besloot de boottocht naar het Vrijheidsbeeld te nemen. Helaas bleef het niet zonnig boven New York: er was een hevige storm op komst. Heel opmerkelijk: het ene moment baadden de Twin Towers in het zonlicht, het andere moment werden ze omringd door donkerblauwe en grijze wolken. Vlakbij het Vrijheidsbeeld maakte ik een foto van de skyline van Manhattan.”

(tekst gaat verder onder de hierboven genoemde foto)

“Ik bleef enkele uren in het immigratiemuseum voor ik op de laatste ferry naar het vasteland stapte. Daar werd ik aangesproken door Kamila, een Oost-Europese toerist. Ze vroeg of ik een foto wilde maken. We raakten in gesprek en eenmaal aan land zette het gesprek zich voort. We wandelden wat door Lower Manhattan, zonder een echte bestemming in gedachten. Het was koud buiten en het bleef miezeren, dus op een gegeven moment waren we op zoek naar een plek om ergens wat te drinken. Op de één of andere manier vonden we geen enkele bar en bij het World Trade Center vroegen we de beveiligers om advies. Ze vertelden ons dat je bovenin de toren, bij het observatieplatform, gezellig wat kon drinken. We kochten tickets en togen naar boven.”

“De wolken hingen laag en het regende, dus het was niet het ideale moment om van het prachtige uitzicht te genieten. De deuren naar buiten waren gesloten; je kon alleen vanachter de ruiten over de stad heen kijken. Het was niet druk; toeristen besloten kennelijk massaal dat er die week nog wel een beter moment zou komen om de lift omhoog te nemen. We hadden bijna de hele ruimte voor ons alleen. Ondanks de weersomstandigheden konden we genieten van wat we zagen. We liepen wat rond, maakten foto’s van elkaar (zie hieronder, red.) en hebben wat met mensen gesproken die er werkten. Na een klein uur gingen we weer naar beneden.”

(tekst gaat verder onder de foto)

“Uiteindelijk vonden we toch een klein restaurant in de omgeving en de rest van avond hebben we daar zitten kletsen. Het was echt een aardige meid. Ze zou snel verder trekken naar de Westkust, voor ze terug naar Europa zou gaan. Op een gegeven moment werd het laat, het restaurant ging sluiten. We spraken af elkaar de volgende ochtend weer te ontmoeten, dinsdag 11 september, haar laatste dag in de stad. Ze schreef haar naam en telefoonnummer op het enige stuk papier dat ik kon vinden: mijn ticket van het observatieplatform van het World Trade Center. We zouden elkaar weer zien om 08:45 uur, aan de voet van die toren: bij helder weer konden we opnieuw naar boven.”

“Ik herinner me nog wat ik dacht, toen ik die avond naar het appartement van mijn vrienden wandelde. Al met al was het een geweldige dag, ondanks de regen en de flinke storm. Het was een dag vol avonturen en ik keek al uit naar nog zo’n dag.”

(tekst gaat verder onder de foto van het ticket, inmiddels in het bezit van het 9/11 Memorial & Museum)

9/11, 11 september 2001

“De volgende ochtend stapte ik met een goed humeur uit bed: de lucht was prachtig blauw en niets stond een heerlijke dag in de weg. Vriendin Heike vroeg me vervolgens of ik zin had om eerst mee te gaan joggen. Ik ging akoord. Eigenlijk is het gek dat ik mee ging rennen, want ik had die afspraak met Kamila, en ik vond haar best een leuke meid. Ik had de reisgids en de kaart al in mijn handen toen Heike de kamer binnenkwam. Ze beloofde dat ik niet enorm laat zou zijn voor de afspraak bij het WTC, dus daar gingen we. De omgeving was prachtig, maar ik weet nog dat ik tijdens het rennen dacht: waarom heb ik toch deze keuze gemaakt? Uiteindelijk heeft die keuze misschien wel mijn leven gered.”

“Terug in het appartement ging de telefoon. Het was mijn zus in Winnipeg, Canada, waar ikzelf ook woonde. Ze was zielsgelukkig dat ze mijn stem hoorde en ze vertelde ons dat een vliegtuig in het WTC was gevlogen. Ik kon haar niet geloven. Er was geen televisie in het appartement, dus we klopten bij de buren aan. Daar zaten we vervolgens urenlang als verdoofd naar de surrealistische beelden te staren. We zagen de torens naar beneden komen. Ik weet niet eens meer goed hoe ik de dag vervolgens ben doorgekomen. Ik had daar moeten zijn, op dat tijdstip. En nu zaten we in dat appartement, zo enorm machteloos. Ik dacht veel aan Kamila. Ik had geen idee waar ze was. Was zij de afspraak wel nagekomen? Was ze zonder mij omhoog gegaan? Ik had haar telefoonnummer, maar ik kreeg haar die dag geen moment te pakken, hoe vaak ik het ook probeerde.”

“Ook op 12 september bleef ik het proberen. ‘s Avonds werd er eindelijk opgepakt. Het was Kamila zelf. Ze leefde nog. Ik had er niet eens bij stilgestaan dat zij zich ook zorgen had gemaakt om mij. Tot mijn geruststelling had ze zich wat verslapen, die dinsdagochtend. Toen het eerste vliegtuig de toren raakte, was ze nog op een veilige afstand, in de buurt van haar hotel op Canal Street.”

Een laatste ontmoeting

“We moesten elkaar nog een keer zien, al was het alleen maar om te vieren dat we er nog waren. Donderdag 13 september zagen we elkaar in de namiddag op Times Square (zie foto). Het was een memorabel weerzien. We kenden elkaar nauwelijks, maar wisten dat onze levens voor altijd met elkaar verbonden zouden zijn. Ze bedankte mij: ze was er zeker van dat ze die ochtend bovenin het WTC was geweest, als ze mij niet had ontmoet. Nu was ze er de avond ervoor geweest en was ze veilig toen veel anderen minder gelukkig waren. We hebben die avond wat gegeten en zijn naar een voorstelling geweest op Broadway. Tickets krijgen was niet lastig; veel stoelen bleven die avond leeg.”

“De rest van de week zag ik dingen die ik nooit zal vergeten. Affiches met vermiste personen, uitgeputte brandweermannen die na hun shift de metro naar huis namen, helemaal grijs van het gruis op Ground Zero. Ik bleef de stad ontdekken als toerist, maar de tragedie was natuurlijk zichtbaar op iedere straathoek. Op de eerste dag dat er weer gevlogen werd, zat ik in een vliegtuig naar huis. De sfeer was gespannen en ik was blij dat ik naar huis kon. Maar een deel van mij is altijd in New York City gebleven.”

Evan in gesprek met All Day USA

Allereerst veel dank voor het delen van jouw verhaal. Hoe ging het met je, die eerste periode na 9/11?
“Ik heb nog maanden last gehad van wat ik die dagen heb beleefd. Ik kon het nieuws niet kijken, heb geen krant opengeslagen. Pas een half jaar na de aanslagen heb ik de beelden teruggezien. Heel onwerkelijk; alsof ik naar een film uit Hollywood keek. Jaren later zag ik trouwens het restaurant terug waar ik met Kamila had gezeten, in een fotoboek over 9/11. Alle tafels waren bedekt met een onvoorstelbare hoeveelheid stof en puin. Onvoorstelbaar, dat we daar twaalf uur eerder nog gezellig hadden zitten praten.”

Je hebt twee dagen na de aanslagen een voorstelling bijgewoond op Broadway. Was dat niet heel moeilijk in die hectische dagen? Waren je gedachten niet de hele tijd ergens anders?
“Goede vraag. Er waren ineens heel veel stoelen vrij in de theaters, veel toeristen bleven natuurlijk thuis na 11 september. We liepen in de omgeving van Times Square en voor we het wisten hadden we kaartjes voor Les Miserables in handen. Het was de eerste voorstelling na de tragedie. De volledige cast en alle crewmembers kwamen voorafgaand op het podium. Er waren warme woorden voor alle slachtoffers en er was een minuut stilte. Daarna begon de musical. Het hielp om even mijn gedachten te verzetten, al lukte dat natuurlijk nauwelijks. De gebeurtenissen bleven door mijn hoofd spoken.”

Hoe speelt de gebeurtenis 17 jaar na dato een rol in jouw leven?
“De herinneringen blijven, maar ik merk dat ik ieder jaar wat minder wordt teruggebracht naar die week in 2001. De mensen om me heen weten dat het een gevoelig onderwerp voor mij blijft, zeker in de periode rond elf september. Maar ik vind het fijn dat mensen er ieder jaar toch veel aandacht aan blijven schenken.”

Dat moet een vreemde gewaarwording zijn, de interesse van veel mensen in jouw verhaal.
“Na 9/11 zijn veel mensen nieuwsgierig geweest naar wat ik heb beleefd. Mensen in mijn omgeving, maar ook nieuwsredacties over de hele wereld. In eerste instantie was ik terughoudend om mijn verhaal te delen, maar nu heb ik er minder moeite mee. Maar het blijft moeilijk. Erover praten is ook lastig, omdat niemand in mijn omgeving mee heeft gemaakt wat wij doormaakten.”

Ben je na 2001 nog wel eens terug geweest naar de stad?
“De sterke band met New York City blijft. Ik ben vier keer terug geweest en ik voel me er nooit een toerist. Ik zie de stads als een tweede thuis. Het is alsof ik een oude vriend opzoek als ik in die stad ben. Dat ik zo dichtbij was op die vreselijke dag, en dat ik de avond ervoor nog op de Twin Towers stond, blijft de rest van mijn leven deel van me uitmaken. En toch is het altijd fijn om er weer te zijn.”

Heb je nog steeds contact met Kamila, na al die jaren?
“We zijn een aantal jaar met elkaar in contact gebleven, maar helaas is het een jaar of tien geleden verwaterd. Onlangs heb ik nog geprobeerd om haar terug te vinden, maar helaas zonder succes. Ik hoop echt dat we elkaar ooit nog ontmoeten. Het blijft een hele gekke connectie die wij hebben: zo’n bijzondere ervaring die we delen, terwijl we maar een paar uur echt in elkaars aanwezigheid zijn geweest. We kennen elkaar nauwelijks, maar die band blijft.”

In 2009 ontmoette Evan Kuz curatoren van het nieuwe 9/11 Memorial & Museum. Hij deelde zijn verhaal en had een bijzonder aandenken meegenomen: Het toegangskaartje van zijn bezoek aan het observatieplatform van het WTC, op 10 september 2001. Het was een geschenk aan het museum. “Dit papiertje is onderdeel van onze geschiedenis. Het hoort thuis in de handen van deze curatoren, niet in de mijne.”