Het is zonder twijfel de meest aangrijpende documentaire van deze eeuw: 9/11, van de Franse broers Jules en Gédéon Naudet, ondersteund door de Amerikaanse brandweerman/journalist James Hanlon. Iedereen heeft hem wel een keer gezien. Nieuwkomer Tony Benetatos wordt gevolgd gedurende zijn eerste maanden bij de New Yorkse brandweer. De cameraploeg maakt opnames bij een vermeende gaslek op de hoek van Church en Lispenard Street – en plots wordt ie per ongeluk gefilmd: de eerste inslag in het World Trade Center. Historische beelden van het begin van de meest tragische dag uit de vroege geschiedenis; vandaag 13 jaar geleden.

Documentaire 9/11 Franse broers Naudet, de eerste aanslag op beeld

Bijna twintig minuten na de eerste inslag, om 9.03 uur, boorde United Airlines-vlucht 175 zich iets lager in de zuidelijke toren. De beelden daarvan waren live te zien over de hele wereld; duizenden camera’s waren inmiddels op het World Trade Center gericht. Veel unieker zijn de beelden van de explosie na de inslag van passagierstoestel American Airlines-vlucht 11, in de noordelijke WTC-toren, om 8.46 uur lokale tijd. De Tsjechische immigrant Pavel Hlava had ook wat vage beelden van de eerste inslag en aan de andere kant van de East River had kunstenaar Wolfgang Staehle een foto-installatie die om de vier seconden een automatische foto maakte van het WTC. Maar qua duidelijkheid en dramatiek komt er geen opname in de buurt van die van Jules Naudet. Rechts twee fragmenten uit hun documentaire, ernaast mijn foto van augustus 2013, genomen op dezelfde locatie, maar nu met de nieuwe toren (bijna af!) op de achtergrond. Bij de put op de voorgrond stonden de brandweermannen in 2001 met hun meters het vermeende gaslek te controleren; bekijk de beroemde beelden hier.

Redden wat er te redden valt

Tony Benetatos, het groentje van het brandweerkorps, was tijdens de aanslagen op de kazerne van Engine 7/Ladder 1/Battalion 1, op Duane Street, nabij de locatie van de put hierboven. Gédéon Naudet was bij hem met een tweede camera; hij zou gedurende de ochtend bij Benetatos in de kazerne blijven. Jules reed direct na de inslag met brandweercommandant Joseph Pfeifer mee naar het World Trade Center. Ze waren, samen met talloze andere reddingswerkers, in de lobby van de noordelijke toren, toen de tweede toren werd geraakt door het tweede vliegtuig. Om 9:59 uur was die tweede toren de eerste die instortte; nog steeds waren Naudet, Pfeifer en de anderen in de andere toren. Nu begon het drama voor hen pas echt. De rest van de dag werden de vreselijke gebeurtenissen door beide broers vastgelegd – ze wisten niet eens meer van elkaar of ze in leven waren. Uiteindelijk konden ze elkaar weer in de armen vallen. Alleen al op Manhatten lieten die dag meer dan 2.700 mensen het leven, waaronder brandweercommandant Kevin Pfeifer – broer van Joseph – en brandweerpastor Father Mychal Judge, die ook nog in de lobby van het WTC loopt in de film van Naudet – enkele minuten voor zijn dood (beroemde foto). Getuigen hebben hem nog zien bidden in de chaos van die dag, vlak voor hij werd geraakt door het neervallend puin van de eerste instortende toren. Judge werd als eerste slachtoffer geïdentificeerd: hij werd het eerste officiële slachtoffer van 9/11.

De Naudet-camera in het museum

De Sony-camera die Jules Naudet hanteerde op die vreselijke dag, is tegenwoordig te zien in het National Museum of American History, in Washington, DC. De stille getuige van 9/11 is te bewonderen in een zaal met andere historische voorwerpen als de hoed van Lincoln (hij droeg ‘m tijdens de moord), de stoel van Archie Bunker uit All in the Family en een leren jasje van Bob Dylan. Manhattan was die dag de laatste plek op aarde waar de gebroeders Naudet hadden willen zijn, maar met hun camera’s schreven ze die dag geschiedenis.