Na een periode van sneeuw in Amerika staat het tornado seizoen weer voor de deur. Tornado Alley is het gebied waar je niet moet zijn in dit jaargetijde of juist wel zoals vele stormchasers die Amerika telt. Alles wat je moet weten over tornado’s in Amerika, waar vind je ze en het trieste verhaal van stormjager Tim Samaras. 

Tornado seizoen in Amerika

Tornado’s komen niet alleen in Amerika voor: het natuurverschijnsel is wereldwijd bekend en in landen als Rusland, Japan, Italië en zelfs Nederland zijn tornado’s van meer of minder verwoestende kracht bijna jaarlijks wel een feit. De heftigste tornado’s komen echter voor in de VS en dit is ook het land waar de meeste tornado’s verschijnen, zo’n 1000 per jaar. Met name van april tot en met juni zijn er elk jaar vele tornado’s die het land teisteren. Deze periode is beter bekend als het tornado seizoen.

De reden waarom juist in het voorjaar de meeste tornado’s voorkomen in de VS vinden we in veranderingen in het klimaat. Tornado’s ontstaan als warme onweersbuien in aanraking komen met een koudere luchtstroom. Lang niet elke onweersbui vormt een tornado: alleen roterende onweerswolken met een opwaartse luchtstroom hierin, supercel genoemd, kunnen tornado’s produceren. Daarnaast zijn ook de aanwezigheid van veel wind en de luchtvochtigheid belangrijke voorwaarden om de ideale omstandigheden voor een tornado te scheppen. Windhozen, minder krachtige luchtstromen die soms qua uiterlijk veel weg hebben van een (kleine) tornado, worden gevormd wanneer buien niet of slechts gedeeltelijk roteren.

Tornado Alley

In het tornado seizoen in de VS ontstaan de meeste tornado’s in een gebied dat bekend staat als Tornado Alley: een gebied in het midden van het land dat vanaf het zuiden van het land ongeveer het noorden van de staat Texas, grote delen van Oklahoma, Kansas, Nebraska, Arkansas, Missouri en Iowa beslaat en doorloopt tot in South Dakota. In deze gebieden komt koude lucht uit de Rocky Mountains en Canada in botsing met warme, vochtige lucht die vanuit de Golf van Mexico waait: de ideale voedingsbodem voor supercel-buien en, als aan alle condities voldaan is, ook tornado’s.

In het voorjaar ontstaan in de VS meer dan eens zware stormfronten waaruit talloze tornado’s kunnen ontstaan. Deze trekken dan in noordoostelijke richting over het land, soms slechts korte tijd en boven akkers en weilanden, maar soms ook over meerdere staten en boven stedelijk gebied.

Tornado’s kennen verschillende categorieën die bepaald worden aan de hand van windsnelheden. De F0 (de F staat voor Fujita en is genoemd naar Theodore Fujita, de wetenschapper die deze schaal bedacht) categorie bestaat uit tornado’s met windsnelheden tot zo’n 117 km/u, waarbij schade kan ontstaan aan reclameborden, bomen etc. Stormen van de zwaarste klasse, de F5 (met windsnelheden vanaf 420 km/u), kunnen complete steden wegvagen, vrachtwagens door de lucht blazen en kilometers verderop weer doen landen en asfalt van de grond schrapen.

Wetenschappers en thrillseekers

Tijdens het tornado seizoen worden stormfronten vaak gevolgd door talloze voertuigen. Wetenschappers proberen met filmbeelden en het plaatsen van sondes in en om het gebied waar men denkt dat een tornado zal toeslaan, de nauwkeurigheid van het voorspellen van tornado’s te verbeteren en zo mensenlevens te redden. Veel Amerikanen die in Tornado Alley wonen, hebben vaak wel een schuilkelder die hen kan beschermen tegen tornado geweld. Toch worden zij soms alsnog verrast door de snelheid waarmee tornado’s hen bereiken en waardoor ze niet op tijd kunnen vluchten. Ook mensen die in trailers of fragiele huizen wonen, zijn vaak slachtoffer.

Ook thrillseekers komen af op het tornado seizoen: er zijn zelfs tours te boeken (ver voordat überhaupt bekend is of er kans is op supercel-stormen) waarmee men onder begeleiding van een ‘ervaren’ gids dicht bij tornado’s wordt gebracht. Vaak zijn dit soort reizen een lange zit, omdat nooit exact bekend is waar en wanneer een tornado kan ontstaan. Wie geluk heeft, ziet er soms pas één na duizenden kilometers rijden door het midwesten van de VS. Wie op zo’n reis wat minder gelukkig is, ziet misschien vele onweersbuien, veel regen en grote hagelstenen, maar geen tornado’s. Ook al kom je uiteindelijk wel in de buurt van een tornado, het verhaal van Tim Samaras bewijst dat dit nooit helemaal zonder risico is.

Stormjager Tim Samaras en zijn team

Het is 31 mei 2013 als Tim Samaras, zijn zoon Paul en hun collega Carl Young in de buurt van El Reno, Oklahoma op de wegen door de plaatselijke weilanden en akkers rijden. Samaras, een ervaren stormjager, zit naast Young die de auto bestuurt en kijkt naar de onheilspellende onweerswolken niet ver van de auto. Al jaren bestudeert Samaras tornado’s en probeert hij – met zijn opnamen van dichtbij – de wetenschap een stapje verder te helpen. Wie het tv-programma Storm Chasers op Discovery Channel kent, weet dat Samaras een vrij behouden stormjager is, in tegenstelling tot sommige jongere collega’s van hem die met speciaal uitgeruste wagens soms zelfs in een tornado rijden.

Tornado’s in Amerika: de grootste aller tijden

De tornado die op 31 mei 2013 ontstaat bij El Reno is echter een geval apart en zal de recordboeken ingaan als grootste aller tijden. Al snel groeit de storm uit tot een enorme, gevaarlijke en instabiele wolk waaruit verschillende windslurven naar de aarde afdalen. Als Samaras en zijn gezelschap de storm tot op 500 meter naderen, is deze slecht zichtbaar. Het is donker en bovendien zit er veel regen rond de tornado, waardoor deze nauwelijks nog te onderscheiden is. Als de tornado plotseling naar links draait, wat normaal een signaal is dat deze in kracht mindert, groeit dit exemplaar juist nog sterker naar een record-doorsnee van 4 kilometer, een ongehoorde breedte voor een tornado. Binnenin de storm zitten verschillende slurven die snelheden tot ruim 480 kilometer per uur bereiken. tornado jagers die de storm op afstand volgen, zien hoe deze zich razendsnel ontwikkelt volgens een patroon dat ze zelden hebben gezien.

Het team van Samaras zal dit wellicht ook ontdekt hebben van heel dichtbij, die afstand bleek voor hen in elk geval fataal. Uit opnamen vanuit de auto van Samaras die later zijn teruggevonden, blijkt dat het team zich bewust was van de kracht en onvoorspelbaarheid van de storm, maar waarschijnlijk niet hoe dichtbij deze hen al was genaderd. Als de storm een uur later is opgetrokken, vindt een politieman in een sloot de auto van het team van Samaras, volledig in elkaar gedrukt. Op de passagiersstoel wordt Tim Samaras gevonden, de stoel naast hem is leeg. Bestuurder Carl Young wordt uiteindelijk een halve kilometer verderop aangetroffen. Ook Paul Samaras overleefde deze monstertornado niet.